Таварыш - гэта ... Прапанова са словам "таварыш". Зварот: таварыш, грамадзянін, сябар

Слова «таварыш» - гэта адно з самых часта ужывальных назоўнікаў рускай мовы. Аднак у апошнія сто гадоў да яго асноўнаму значэнні дадалося некалькі дадатковых. Якія яны і ў чым адрозненне паміж словамі "таварыш", "сябар" і "грамадзянін"?

паходжанне слова

На неабсяжных прасторах Старажытнай Русі даволі даўно зьявілася назоўнік «таварыш». Гэта назва ўзнікла ад цюркскага слова tavar, якое перакладаецца "тавар" (часам быдла або іншая маёмасць).

Лічыцца, што першапачаткова таварышамі называлі купцоў, якія спецыялізуюцца на гандлі адным выглядам тавару. Аднак чаму пасля этымалогія зведала гэтак кардынальныя змены - невядома.

Таксама існуе і жаночая форма у слова «таварыш» - гэта «таварышкам». У XIX ст. яна актыўна выкарыстоўвалася ў гаворкі. Аднак у сучаснай мове гэта назоўнік практычна не ўжываецца.

Традыцыйнае значэнне слова «таварыш»

Задоўга да рэвалюцыі 1917 г. таварышамі называлі людзей, аб'яднаных паміж сабою нейкай агульнай заняткам або працуюць над адной справай.

Гэтае слова дастасавальна было і для асоб, якія навучаюцца разам, якія вандруюць або змагароў. У сувязі з гэтым даволі распаўсюджанай з'яўляецца іранічная ідыёмы «таварыш па няшчасці».

Нягледзячы на тое што ў сувязі з падзеямі 1917 г. дадзенае слова набыло крыху іншы сэнс, сёння яно зноў ўжываецца ў сваім традыцыйным значэнні.

Сябар і таварыш: у чым розніца

Абодва гэтых назоўнікаў з'яўляюцца сінонімамі, аднак паміж імі ёсць вельмі адчувальная розніца.

Сябры - гэта людзі, звязаныя паміж сабою блізкімі адносінамі, пабудаванымі на сімпатыі, узаемаразуменні, бескарыслівасці i давер. Часта яны жывуць побач або вучацца, часам працуюць. Аднак гэтыя фактары не з'яўляюцца асноватворнымі, так як часам сапраўдныя сябры насяляюць не проста ў розных гарадах, але і на асобных кантынентах.

Для дружбы не абавязковая якая-небудзь фізічная або сацыяльная супольнасць, у той час як паняцце таварыствы яе прадугледжвае. Нават самы лепшы таварыш па працы часта можа і не быць сябрам. І не таму, што ён валодае нейкімі дрэннымі якасцямі, а з-за адсутнасці духоўнай блізкасці, нягледзячы на агульную справу.

Фактычна прычыны ўзнікнення дружбы, як і каханні, невытлумачальныя. Прычым сябрамі часта становяцца людзі цалкам розных сацыяльных слаёў (у Бібліі, да прыкладу, апісваецца дружба сына цара Саўла і пастуха Давіда).

Нярэдкія выпадкі, калі, працуючы з чалавекам, збліжае з ім, і ён становіцца нібы сябар-таварыш. Ці дасягнулі ўзаемаадносіны такога ўзроўню, можна вызначыць з дапамогай простага сыходу ў адпачынак. Калі ў перыяд «расстання» людзі працягваюць тэлефанаваць, перапісвацца і нават разам бавіць час - значыць, іх аб'ядноўваюць не толькі таварыскія адносіны. Дарэчы, выраз Пушкіна "ад рабіць няма чаго сябры" ставіцца больш да паняцця таварыства.

Яшчэ адным паказчыкам рознымі гэтых паняццяў з'яўляецца наяўнасць у назоўніка «сябар» уласных сінонімаў, неўжывальныя да тэрміна «таварыш». Гэта «пабрацім» і «панибрат». Акрамя таго, у пачатку дзевяностых было прыдумана назва «броманс» (ад ангельскага brother romance) для абазначэння блізкіх сяброўскіх адносінаў несексуальные характару.

Каго называлі таварышамі ў часы СССР?

З прыходам да ўлады камуністаў і зменай палітычнага ладу ў Расійскай імперыі былі скасаваныя такія звароты, як «спадар / спадарыня», «пане / васпані», «ваша благароддзе», «ваша сіяцельства» і іншыя.

Каб падкрэсліць ўсеагульны роўнасць не толькі па сацыяльным становішчы, але і па палавой прыкмеце, для ўсіх было ўведзена зварот «таварыш».

Гісторыя ўзнікнення гэтага значэння

Традыцыя выкарыстоўваць гэтае слова ў якасці звароту паўстала пасля Вялікай французскай рэвалюцыі. Пасля звяржэння манархіі і звароты Францыі ў рэспубліку паўстала неабходнасць выкарыстоўваць агульнае зварот да ўсіх грамадзянаў, каб падкрэсліць іх роўнасць. Першапачаткова такім словам было "грамадзянін» (citoyen), аднак гэта здалося недастаткова «рэвалюцыйным» і ў 1790 г. было заменена на camarade (таварыш).

З лёгкай рукі французаў слова стала папулярным у антыманархічнай колах. Так, большасць анархісцкіх, камуністычных, сацыялістычных і нават сацыял-дэмакратычных арганізацый XIX ст. стала выкарыстоўваць яго ў якасці звароту паміж сваімі членамі.

Пасля прыходу да ўлады камуністаў ў Расійскай імперыі яно набыло афіцыйны статус. Дарэчы, у фашысцкай Германіі ў ходу было падобнае зварот Parteigenosse (таварыш па партыі).

Пасля распаду СССР у краінах СНД зварот «таварыш» паступова скасаваныя. У РФ сёння замест яго выкарыстоўваецца "грамадзянін" ці "спадар"; а на Украіне - "громадянин", "пан".

Грамадзянін, таварыш: чым адрозніваюцца

Хоць пасля Французскай і Кастрычніцкай рэвалюцый у Францыі і Расіі звароту "грамадзянін" і "таварыш" сталі практычна сінонімамі, паміж імі ёсць істотнае адрозненне. Так, кожны грамадзянін можа быць таварышам, але не кожны таварыш грамадзянінам.

Справа ў тым, што грамадзяне - гэта асобы, якія пастаянна пражываюць на тэрыторыі пэўнай дзяржавы, якія маюць права карыстацца усімі яго выгодамі і абавязаныя выконваць усе ускладзеныя на іх заканадаўствам функцыі. Ніякіх падобных прывілеяў таварыш не мае, паколькі можа быць грамадзянінам іншай краіны.

Значэння гэтыя сталіся блізкімі паміж сабою ў пачатку XX ст. з-за таго, што былі ў ходу ў якасці афіцыйнага звароту ў СССР. Пры гэтым «таварыш» было універсальным зваротам і да мужчын, і да жанчын, у той час як назоўнік «грамадзянін» мела жаночы род - "грамадзянка".

Хто такі "таварыш" ў вайскоўцаў

У якасці рудымента гэтае слова захавалася ў вайскоўцаў многіх краін СНД. Так, у Расіі, на Украіне і ў Беларусі назоўнік «таварыш» выкарыстоўваецца ў якасці абавязковага афіцыйнага звароту паміж вайскоўцамі усіх рангаў. Па статуце яно заўсёды дадаецца перад воінскім званнем - «таварыш маёр».

Каго яшчэ называюць таварышамі

Акрамя двух галоўных значэнняў, гэты тэрмін меў і мноства іншых.

У Расійскай імперыі да рэвалюцыі таварышам называлі намеснікаў або памочнікаў чыноўнікаў. Таксама так называліся ўдзельнікі нейкага камерцыйнага прадпрыемства - таварыства.

Украінскія казакі ў XVII-XVIII стст. выкарыстоўвалі званне «вайсковай таварыш», якое было падобна чыну "карнет". Таксама было і іншае званне - «бунчуковых таварыш», якім гетманы ганаравалі сыноў старшыны і палкоўнікаў. Дарэчы, пасля разбурэння Запарожскай Сечы нашчадкі бунчуковых таварышаў атрымалі дваранскае званне ў Расійскай імперыі.

У Польшчы ў даўніну таварышамі называлі заможных шляхцюкоў, якія куплялі за свае грошы абмундзіраванне для сваёй світы, якая складаецца з збяднелых дваран. Таксама гэта слова было назвай чыну (прапаршчык).

Нароўні з намінальнымі ёсць і некалькі ўласных назоўнікаў з такой назвай. Да прыкладу, четырёхмачтовый барк Lauriston, перайменаваны пры СССР у «Таварыш». Гэты карабель быў знішчаны ў 1943 годзе Пазней у гонар яго назвалі нямецкі трохмачтавы барк Gorch Fock, які дастаўся пасля вайны СССР.

Назва Tovarich носіць п'еса амерыканскага драматурга Роберта Шервуда, напісаная ў 1935 г. Праз два гады пасля публікацыі яна была экранізавана.

У 1970 г. кампазітар О. Іваноў напісаў песню «Таварыш» ( «Я песняй як ветрам напоўню краіну аб тым, як таварыш пайшоў на вайну ...») на словы А. Пракоф'ева.

Найбольш вядомыя прыклады са словам «таварыш»

Акрамя трывіяльных прапаноў з дадзеных назоўнікам ( «Мы з таварышам з інстытута сёння разам хадзілі ў кіно»), ёсць і такія, якія даўно ператварыліся ў крылатыя фразы. Да прыкладу, цытата з праграмы Кампартыі СССР: «Чалавек чалавеку - сябар, таварыш і брат".

Што тычыцца выкарыстання гэтага тэрміна ў выглядзе звароту, то тут некалькі іншыя прыклады. У гонар легендарнага героя кінастужкі "Каўказская палонніца" быў названы рэстаран на Дняпры - "Таварыш Саахов".

Далёка не адна прапанова са словам «таварыш» сустракалася ў савецкі час на розных агітацыйных плакатах. На малюнку ніжэй можна ўбачыць прыклад аднаго з іх.

Кажучы на гэтую тэму, нельга не згадаць культавы прапанова са словам "таварыш" аўтарства В. І. Леніна, якое сёння набыло сатырычны значэнне.

Само па сабе слова ва ўсе стагоддзі мела станоўчае значэнне, аднак з-за празмернай спекуляцыі ім у часы СССР сёння яно выклікае ў людзей вельмі непрыемныя асацыяцыі. Ці зменіцца гэта, пакажа час.