Кірыл і Мяфодзій: біяграфія кароткая, цікавыя факты з біяграфіі, стварэнне славянскай азбукі

Браты Кірыл і Мяфодзій, біяграфія якіх хаця б коратка вядомая кожнаму, хто валодае расейскай мовай, былі вялікімі асветнікамі. Яны распрацавалі алфавіт для мноства славянскіх народаў, чым абессмяроціў сваё імя.

грэцкае паходжанне

Двое братоў былі родам з горада Салонікі. У славянскіх крыніцах захавалася старое традыцыйная назва Салунь. Яны нарадзіліся ў сям'і паспяховага афіцэра, які служыў пры намесніку правінцыі. Кірыл з'явіўся на свет у 827 годзе, а Мяфодзій - у 815-м.

З-за таго што гэтыя грэкі выдатна ведалі славянская мова, некаторыя даследчыкі спрабавалі пацвердзіць здагадку аб іх славянскім паходжанні. Аднак зрабіць гэта так нікому і не атрымалася. У той жа час, напрыклад у Балгарыі, асветнікаў лічаць балгарамі (там таксама выкарыстоўваюць кірыліцу).

Знаўцы славянскай мовы

Лінгвістычныя спазнання шляхетных грэкаў можна растлумачыць гісторыяй Салуні. У іх эпоху гэты горад быў двухмоўным. Тут існаваў мясцовы дыялект славянскай мовы. Міграцыя гэтага племя дасягнула свайго паўднёвага мяжы, уткнуўшыся ў Эгейскае мора.

Спачатку славяне былі язычнікамі і жылі пры родаплемяннога ладу, гэтак жа як і іх суседзі-германцы. Аднак тыя чужынцы, якія сяліліся на межах Візантыйскай імперыі, трапілі ў арбіту яе культурнага ўплыву. Многія з іх ўтваралі на Балканах калоніі, становячыся наймітамі канстанцінопальскага кіраўніка. Моцна было іх прысутнасць і ў Салуні, адкуль і былі родам Кірыл і Мяфодзій. Біяграфія братоў спачатку пайшла рознымі шляхамі.

Мірская кар'ера братоў

Мяфодзій (у міру яго звалі Міхаілам) стаў ваенным і даслужыўся да звання стратэга адной з правінцый у Македоніі. Гэта ўдалося яму дзякуючы сваім талентам і здольнасцям, а таксама заступніцтву ўплывовага царадворца Феактыста. Кірыл з ранніх гадоў заняўся навукай, а таксама вывучаў культуру суседніх народаў. Яшчэ да таго як ён адправіўся ў Маравію, дзякуючы чаму стаў сусветна вядомым, Канстанцін (імя да пастрыжэння ў манахі) пачаў перакладаць кіраўніка Евангелля на славянскую мову.

Акрамя лінгвістыкі Кірыл навучаўся геаметрыі, дыялектыцы, арыфметыцы, астраноміі, рыторыцы і філасофіі ў лепшых спецыялістаў у Канстанцінопалі. Дзякуючы свайму знакамітаму паходжанні ён мог разлічваць на арыстакратычны шлюб і дзяржаўную службу ў вышэйшых эшалонах улады. Аднак малады чалавек не пажадаў такога лёсу і стаў захавальнікам бібліятэкі ў галоўным храме краіны - саборы Святой Сафіі. Але і там ён доўга не затрымаўся, а хутка стаў выкладаць у сталічным універсітэце. Дзякуючы бліскучым перамогам у філасофскіх дыспутах ён атрымаў мянушку Філосафа, якое часам сустракаецца ў гістарыяграфічныя крыніцах.

Кірыл быў знаёмы з імператарам і нават адпраўляўся з яго даручэннем да мусульманскаму халіфу. У 856 годзе ён з групай вучняў прыбыў у манастыр на Малым Алімпе, дзе яго брат быў настаяцелем. Менавіта там Кірыл і Мяфодзій, біяграфія якога цяпер была звязана з царквой, вырашылі стварыць азбуку для славян.

Пераклад хрысціянскіх кніг на славянскую мову

У 862 годзе паслы ад мараўскага князя Расціслава прыбылі ў Канстантынопаль. Яны перадалі імператару пасланне ад свайго кіраўніка. Расціслаў прасіў грэкаў даць яму вучоных людзей, якія маглі б навучаць славян хрысціянскай веры на іх ўласнай мове. Хрышчэнне гэтага племя адбылося яшчэ да гэтага, але кожнае богаслужэнне праходзіла на замежнай мове, што было вельмі нязручна. Патрыярх і імператар абмеркавалі гэтую просьбу паміж сабой і вырашылі прасіць салунскіх братоў адправіцца ў Маравію.

Кірыл, Мяфодзій і іх вучні прыняліся за вялікую працу. Першай мовай, на які былі пераведзеныя асноўныя хрысціянскія кнігі, стаў балгарская. Біяграфія Кірылы і Мяфодзія, кароткі змест якой ёсць у кожным славянскім падручніку гісторыі, вядомая каласальнай працай братоў над Псалтыр, апосталам і Евангеллем.

Падарожжа ў Маравію

Прапаведнікі адправіліся ў Маравію, дзе яны на працягу трох гадоў вялі службу і вучылі людзей грамаце. Іх старанні таксама дапамаглі ажыццявіцца хросту балгараў, якое адбылося ў 864 годзе. Таксама яны пабывалі ў Закарпацкай Русі і Паноннии, дзе таксама славілі хрысціянскую веру на славянскіх мовах. Браты Кірыл і Мяфодзій, кароткая біяграфія якіх уключае ў сябе мноства падарожжаў, усюды знаходзілі ўважліва слухала аўдыторыю.

Яшчэ ў Маравіі ў іх узнік канфлікт з нямецкімі святарамі, якія былі там са падобным місіянерскай місіяй. Ключавым адрозненнем паміж імі было нежаданне каталікоў весці богаслужэнне на славянскай мове. Гэтая пазіцыя падтрымлівалася Рымскай царквой. Гэтая арганізацыя лічыла, што хваліць Бога можна толькі на трох мовах: лацінскай, грэцкай і іўрыце. Гэтая традыцыя існавала ўжо мноства стагоддзяў.

Вялікага расколу паміж каталікамі і праваслаўнымі яшчэ не здарылася, таму Папа Рымскі ўсё яшчэ меў уплыў на грэчаскіх святароў. Ён выклікаў братоў у Італію. Яны таксама хацелі прыехаць у Рым, каб абараніць сваю пазіцыю і облагоразумить немцаў у Маравіі.

Браты ў Рыме

Браты Кірыл і Мяфодзій, біяграфія якіх шануецца і каталікамі, прыбылі да Адрыяну II у 868 годзе. Ён прыйшоў да кампрамісу з грэкамі і даў сваю згоду на тое, каб славяне маглі весці богаслужэнне на родных мовах. Маравы (продкі чэхаў) былі ахрышчаны біскупамі з Рыма, таму фармальна знаходзіліся пад юрысдыкцыяй Папы.

Яшчэ знаходзячыся ў Італіі, Канстанцін моцна захварэў. Калі ён зразумеў, што хутка памрэ, грэк прыняў схіму і атрымаў манаскае імя Кірыл, з якім і стаў вядомы ў гістарыяграфіі і народнай памяці. Знаходзячыся перад смерцю, ён прасіў брата ня кідаць агульнае асветніцкая справа, а працягнуць сваю службу сярод славян.

Працяг прапаведніцкай дзейнасці Мяфодзія

Кірыл і Мяфодзій, кароткая біяграфія якіх непарыўна, сталі шануемымі ў Маравіі яшчэ пры жыцці. Калі малодшы брат вярнуўся туды, яму стала значна лягчэй працягнуць выконваць свой доўг, чым 8 гадоў таму. Аднак неўзабаве сітуацыя ў краіне змянілася. Ранейшы князь Расціслаў пацярпеў паразу ад Святаполка. Новы кіраўнік арыентаваўся на нямецкіх заступнікаў. Гэта прывяло да змены ў складзе святароў. Немцы зноў пачалі лабіраваць ідэю пропаведзі на латыні. Яны нават заключылі Мяфодзія ў манастыр. Калі пра гэта даведаўся папа Ян VIII, ён забараніў немцам весці літургіі да таго часу, пакуль яны не вызваляць прапаведніка.

З такім супрацівам яшчэ не сутыкаліся Кірыл і Мяфодзій. Біяграфія, стварэнне славянскай азбукі і ўсё, што звязана з іх жыццём, поўна драматычных падзей. У 874 годзе Мяфодзій нарэшце быў выпушчаны на волю і зноў стаў архіепіскапам. Аднак у Рыме ўжо адклікалі свой дазвол на набажэнства на Мараўскіх мове. Тым не менш, прапаведнік адмовіўся падпарадкоўвацца зменлівы курсе каталіцкай царквы. Ён пачаў праводзіць таемныя пропаведзі і абрады на славянскай мове.

Апошнія клопаты Мяфодзія

Яго ўпартасць не прайшло дарма. Калі немцы зноў паспрабавалі ачарніць яго ў вачах царквы, Мяфодзій адправіўся ў Рым і дзякуючы сваім здольнасцям прамоўцы змог абараніць свой пункт гледжання перад Папам. Яму была дадзена спецыяльная була, якая зноў дазваляла набажэнства на нацыянальных мовах.

Славяне па вартасці ацанілі бескампрамісную барацьбу, якую вялі Кірыл і Мяфодзій, кароткая біяграфія якіх адбілася нават у старажытным фальклоры. Незадоўга да сваёй смерці малодшы брат вярнуўся ў Візантыю і правёў у Канстанцінопалі некалькі гадоў. Апошнім яго вялікай працай апынуўся пераклад на славянская мова «Старога Запавету», з якім яму дапамагалі верныя вучні. Ён памёр у 885 годзе ў Маравіі.

Значэнне дзейнасці братоў

Азбука, створаная братамі, з часам распаўсюдзілася ў Сербіі, Харватыі, Балгарыі і на Русі. Сёння кірыліца выкарыстоўваецца усімі ўсходнімі славянамі. Гэта рускія, украінцы і беларусы. Біяграфія Кірылы і Мяфодзія для дзяцей выкладаецца ў рамках школьнай праграмы гэтых краін.

Цікава, што першапачатковая азбука, створаная братамі, з часам стала ў гістарыяграфіі глаголіцай. Іншы яе варыянт, вядомы як кірыліца, з'явіўся крыху пазней дзякуючы працам вучняў гэтых асветнікаў. Гэты навуковы спрэчка застаецца актуальным. Праблема заключаецца ў тым, што да нас не дайшло старажытных крыніц, якія маглі б напэўна пацвердзіць нейкую пэўную кропку гледжання. Тэорыі будуюцца толькі на другарадных дакументах, якія з'явіліся пазней.

Тым не менш, ўклад братоў складана пераацаніць. Кірыл і Мяфодзій, кароткая біяграфія якіх павінна быць вядомая кожнаму славяніну, дапамаглі не толькі распаўсюдзіць хрысціянства, але і ўмацаваць нацыянальную самасвядомасць сярод гэтых народаў. Акрамя таго, нават калі выказаць здагадку, што кірыліца была створана вучнямі братоў, то ўсё роўна яны абапіраліся на іх працу. Асабліва гэта відавочна ў выпадку з фанетыка. Сучасныя кірылічныя азбукі перанялі гукавую складнік у тых пісьмовых знакаў, якія былі прапанаваны прапаведнікамі.

І Заходняя, і Усходняя царква прызнаюць важнасць дзейнасці, якую вялі Кірыл і Мяфодзій. Кароткая біяграфія для дзяцей асветнікаў ёсць у мностве агульнаадукацыйных падручніках гісторыі і рускай мовы.

У нашай краіне з 1991 года адзначаецца штогадовы дзяржаўнае свята, прысвечаны братам з Салуні. Ён завецца Днём славянскай культуры і пісьменства і таксама ёсць і ў Беларусі. У Балгарыі заснаваны ордэн іх імя. Кірыл і Мяфодзій, цікавыя факты з біяграфіі якіх публікуюцца ў розных манаграфіях, па-ранейшаму прыцягваюць увагу новых даследчыкаў моў і гісторыі.