Французскія прозвішчы: спіс, гісторыя і цікавыя факты

У Францыі з'яўленне прозвішчаў фіксуецца з 12-га стагоддзя. Для адукацыі іх выкарыстоўваліся месца нараджэння, прафесіі, мянушкі. Арыстакраты выкарыстоўвалі перад прозвішчам прыназоўнік de. Па каралеўскім указам 1539 года наяўнасць мянушак стала абавязковым для ўсіх. Імя і прозвішча нованароджанага цяпер старанна фіксаваліся ў царкоўна-прыходскіх кнігах. Мяняць асабістае імя сям'і па каралеўскім указам забаранялася. А якія ж існуюць французскія прозвішчы? Спіс, цікавыя факты і гісторыя прыведзены ніжэй.

Этымалогія французскіх прозвішчаў

Многія французскія прозвішчы (спіс іх вельмі вялікі, прывядзем толькі пару-тройку) адбыліся ад мужчынскіх імёнаў: Michel, Simon, Robert. У вельмі рэдкіх выпадках ад жаночых: Blanche, Rose, Berthe.

Вельмі распаўсюджаныя прозвішчы ад назвы мясцовасці, дзе чалавек нарадзіўся: Lenormand (нармандец), Parisy (ад слова Paris - Парыж), Lyonnais (лионец)
Па месцы размяшчэння дома: Dupont (pont - мост), Dubois (bois - лес), Fontaine (фантан). Ад назваў прафесій: Peugeot (прадавец смалы), Mitterand (развесчик збожжа), Boucher (мяснік). Ад мянушак: Leroux (рыжы), Bonnet (каўпак), Mauduit (нявыхаваны). Як бачыце, многія прыгожыя французскія прозвішчы, спіс якіх мы прывялі вышэй, азначаюць зусім не такія прыгожыя паняцці.

Формы французскіх прозвішчаў

Сярэднявечныя французскія прозвішчы, спіс якіх вельмі шырокі, мелі жаночы і мужчынскі род. Але сучасныя мянушкі маюць адзіную форму для мужчын і жанчын. Менавіта таму французскія прозвішчы дзяўчат і мужчын аднолькавыя.

Па састаўным частках французскай прозвішчы можна даведацца, дзе чалавек нарадзіўся. Мянушкі, якія пачынаюцца на Le- (La-, Les-), а таксама на De-, Du-, Del-, Dela-, Des-, характэрныя для Нармандыі і Паўночнай Францыі. Суфікс -ot паказвае на тое, што чалавек родам з Бургундыі або Латарынгіі. Суфіксы -eau, -uc, -ic кажуць пра тое, што чалавек нарадзіўся ў Заходняй Францыі.

Цікава, што ад аднаго прозвішча маглі ўтварыцца дзве формы, што адлюстроўвае адрозненне мовы паўночных рэгіёнаў Францыі - langue d'oïl, ад правансальску мовы - langue d'oc. Паўночным прозвішчах Bois, Chaussée, Roy адпавядаюць паўднёвыя Bosc, Caussade, Rey.

Не заўсёды «тапанімічная» абалонка прозвішчы кажа пра тое, дзе чалавек нарадзіўся. Шарль дэ Голь вельмі ганарыўся тым, што яго мянушка сугучна старажытнага назве Францыі - la Gaule. Ён з дзяцінства быў упэўнены ў тым, што яму трэба будзе для Францыі здзейсніць вялікія справы. Але прозвішча ў Голя фламандская, і па-фламандску яна гучыць Van de Walle, што азначае «які жыве ў прыгоннай сцяны».

змена прозвішча

Па каралеўскім указам 1539 года прозвішча павінна была перадавацца ў спадчыну. Дзiця абавязана была належаць сямейнае мянушка бацькі. Прозвішча маці прысвойвалася малому толькі ў тым выпадку, калі бацька не быў вядомы.

Магчымасць змены прозвішча ўсё ж такі ёсць. Як правіла, яе прычынай з'яўляецца непрыстойна мянушкі. У сярэднія вякі прозвішча магла мець зусім іншы сэнс. Сёння ў Францыі бацькі самі вырашаюць, бацькава або матчына мянушка будзе насіць дзіця.

Ёсць і вельмі кур'ёзны выпадак змены прозвішча падчас французскай рэвалюцыі. На лаве падсудных рэвалюцыйнага трыбунала апынуўся нехта дэ Сен-Сір, de Saint-Syr. На пытанне старшыні аб яго прозвішча ён адказаў, што ён дэ Сен-Сір. «У нас няма больш дваранства», - запярэчыў старшыня. Часціца «дэ» была характэрная для арыстакратычных прозвішчаў. «Тады я проста Сен-Сір», - не разгубіўся падсудны. «У нас няма больш святых», - працягваў старшыня. «Тады я проста Сір», - парыраваў падсудны. «Няма больш караля і каралеўскіх тытулаў», - не сунімаўся старшыня. Падсудны апынуўся вельмі дасціпным чалавекам. Ён заявіў, што яго нельга судзіць, раз у яго няма прозвішчы. Суд прызнаў яго невінаватым і загадаў яму выбраць рэспубліканскае імя.

факты

Як і ўсе паняцці ў французскай мове, прозвішчы маюць фіксаванае націск на канцы слова. У сучаснай Францыі налічваецца за 250 000 прозвішчаў. Самай распаўсюджанай лічыцца прозвішча Martin. Самымі знакавымі, апорнымі сацыяльную нагрузку, лічацца 2 прозвішчы - Dupont і Duchateau. Dupont (pont - мост) - шырока распаўсюджанае мянушку, з'яўляецца сімвалам сярэдняга француза. Duchateau (chateau - замак) - прозвішча, якая сімвалізуе багатага француза. Адметнай асаблівасцю французскіх прозвішчаў з'яўляецца тое, што пры звароце да дзяўчыны дадаюць mademoiselle, да замужняй жанчыне або ўдаве madame, а да мужчыны - monsieur. Толькі гэта і адрознівае мужчынскія і жаночыя французскія прозвішчы, спіс якіх мы ўжо прыводзілі.

Транслітарацыя французскіх прозвішчаў

На сённяшні дзень правільная перадача замежных імёнаў і прозвішчаў патрабуе уніфікацыі, так як многія перакладчыкі іх непісьменна транслітэруюцца. У выніку ў аднаго і таго ж персанажа ў розных перакладах аказваецца некалькі варыянтаў напісання яго імя. Французскія прозвішчы транслітэруюцца на рускую мову ў адпаведнасці з правіламі чытання французскай мовы. Але праблема складаецца ў тым, што не ўсе гукі французскага маюцца на рускай. Таму такія спалучэння літар як -ain, -aim, -an, -am, -on, -un, -in і т. Д., То ёсць усе насавыя гукі, у рускай транслітарацыі знаходзяць гук «н»: -эн, - эн, -ан, -ан, -ён, -эн, -эн. Гукі [ǝ] і [œ], якія нагадваюць гук ё ў слове "мёртвы", перадаюцца на рускую як "э" у пачатку або ў сярэдзіне слова. На канцы слова можа быць дваякае напісанне: Villedieu - Вільд, Montesquieu - Мантэск'ё.

Каб не пакрыўдзіць пачуцці людзей, важна правільна прамаўляць французскія прозвішчы. Спіс на рускай быў бы вельмі ўдалай ідэяй, але пакуль адзінага пераліку не існуе.