Афіцыйныя мовы ААН. Якія мовы з'яўляюцца афіцыйнымі ў ААН?

Арганізацыя Аб'яднаных Нацый налічвае ў сваім складзе вялікая колькасць краін. Аднак дзелавыя перамовы і перапіска гэтай арганізацыі ажыццяўляецца толькі на некалькіх пэўных мовах. Такія афіцыйныя мовы ААН, спіс якіх адносна невялікі, выбраны невыпадкова. Яны сталі вынікам ўважлівага і ўзважанага падыходу.

шэсць моў

Афіцыйнымі мовамі ААН прызнаныя толькі некалькі сусветных моў. На іх выбар паўплывала мноства фактараў, у тым ліку і распаўсюджанасць. Усяго налічваецца шэсць афіцыйных моў ААН. Да іх адносіцца, вядома ж, рускую мову. Відавочны выбар на карысць англійскай мовы і кітайскага - на гэтых мовах размаўляюць велізарная колькасць людзей усёй планеты. Акрамя пералічаных, статус афіцыйнай мовы атрымалі арабскі, іспанскі і французскі. Усе гэтыя мовы з'яўляюцца дзяржаўнымі ў больш чым ста краінах свету, на іх размаўляюць больш за 2 800 мільёнаў чалавек.

гістарычныя моманты

Гісторыя афіцыйных моў ААН пачалася следам за завяршэннем Другой сусветнай вайны. Статут ААН, зняволены ў ЗША 1945/06/26 года, першапачаткова быў падпісаны ў пяці моўных версіях. Сярод іх адсутнічаў арабскую мову. Пра гэта сведчыць артыкул 111 гэтага дакумента, у якім таксама абвяшчаецца, што ўсе асобнікі, незалежна ад мовы складання, з'яўляюцца аўтэнтычнымі.

У 1946 году Генеральнай Асамблеяй былі зацверджаны правілы, згодна з якімі патрабавалася ставіцца да ўсіх мовах аднолькава, і што пяць моў павінны выкарыстоўвацца ва ўсіх органах, падпарадкаваных ААН. Пры гэтым пералічаныя афіцыйныя мовы ААН лічыліся афіцыйнымі, а англійская з французскім - працоўнымі. Праз год арганізацыя выключыла патрабаванне, каб афіцыйныя мовы ААН, спіс якіх тады складаўся толькі з пяці пазіцый, былі такога ж статусу і ў іншых арганізацыях.

У 1968 годзе статус рабочага атрымаў руская мова - адна з афіцыйных моў ААН.

У 1973 годзе рабочым мовай дадаткова прызнаны кітайскі. Таксама дададзены ў якасці афіцыйнага арабскую мову, ён жа зрабіўся і працоўнай мовай Генеральнай Асамблеі. Такім спосабам ўсе афіцыйныя мовы адначасова сталі і працоўнымі.

У 1983 годзе ўсе шэсць афіцыйных моў ААН сталі прызнаныя Саветам Бяспекі. У гэтай арганізацыі яны таксама сталі і афіцыйнымі, і адначасова працоўнымі.

Характэрна, што ўсе генеральныя сакратары ААН мелі практычныя веды ангельскай і французскай моў.

выкарыстанне моў

Афіцыйныя мовы ААН прымяняюцца на разнастайных сустрэчах і сходах гэтай найвялікшай па сваіх памерах арганізацыі. У прыватнасці, яны выкарыстоўваюцца пры правядзенні Генеральнай Асамблеі і сустрэчы кіраўнікоў удзельнікаў Савета Бяспекі. Пералічаныя вышэй мовы ўжываюцца і пры правядзенні Эканамічнага і Сацыяльнага Савета.

Сэнс падобнага статусу ў тым, што любы з членаў ААН мае права размаўляць на любым з гэтых афіцыйных моў. Аднак гэта не ў якой меры не абмяжоўвае яго права на выкарыстанне іншай мовы. Калі прадстаўнік якой-небудзь краіны будзе размаўляць не на афіцыйнай мове, то сінхронныя перакладчыкі будуць перакладаць на афіцыйны. Акрамя гэтага, у задачу сінхронных перакладчыкаў ўваходзіць пераклад з аднаго афіцыйнага мовы на астатнія пяць.

Дакументаванне ў ААН

Справаводства ў арганізацыі таксама вядзецца на ўсіх шасці мовах. Прычым калі які-небудзь дакумент перакладзены, напрыклад, толькі на чатыры мовы, а на два засталіся не перакладзены, то падобны дакумент не будзе з'яўляцца выдадзеным, не атрымаўшы інтэрпрэтацыі на ўсіх афіцыйных мовах. Аўтарытэтнасць тэкстаў пры гэтым аднолькавая - няважна, які язык ягоны выкладу.

парытэт моў

Адзін час кіраўніцтва ААН было раскрытыкаваў ў сувязі з яго схільнасцю да выкарыстання англійскай мовы, і, адпаведна, за недастатковая ўвага да астатніх афіцыйным мовам. Краіны-ўдзельніцы ААН, насельніцтва якіх тлумачыцца на іспанскай, у 2001 годзе паставілі гэтае пытанне перад генеральным сакратаром Кофі Ананам. У той час К. Анан растлумачыў такі дысбаланс паміж шасцю мовамі тым, што бюджэт арганізацыі не дазваляе належным чынам ўлічваць усе тонкасці і нюансы перакладу на кожную мову. Аднак ён прыняў дадзены зварот да ведама і выказаўся за тое, што сітуацыю трэба выпраўляць, надаючы ўвагу дастатковаму выкарыстанні кожнага афіцыйнай мовы.

Закончылася самым гэты спрэчны момант у 2008-2009 гадах, калі Генеральная Асамблея зацвердзіла рэзалюцыю, згодна з якой на Сакратарыят была ўскладзена задача па захаванні парытэту паміж усімі афіцыйнымі мовамі. Асаблівая ўвага патрабавалася надаваць перакладзе інфармацыі, якая падлягае грамадскаму распаўсюджванню.

8 чэрвеня 2007 года Арганізацыяй Аб'яднаных Нацый была вынесена рэзалюцыя, якая тычыцца кіравання чалавечымі рэсурсамі, якія працуюць у ёй. Пры гэтым у дакуменце было наўмысна падкрэслена аб высокай важнасці роўнасці ўсіх без выключэння 6-ці афіцыйных моў.

4 кастрычніка 2010 года генеральным сакратаром была падрыхтавана справаздача, які тычыцца шматмоўя, а праз прыкладна паўгода Генеральная Асамблея звярнулася да яго з просьбай прадаставіць гарантыі, што ўсе афіцыйныя і рабочыя мовы ААН будуць раўнапраўныя, што ім будуць створаны неабходныя ўмовы для іх нармальнага функцыянавання. Разам з тым органам міжнароднай супольнасці была прынятая рэзалюцыя, у якой адзначалася, што развіццё афіцыйнага сайта ААН (з боку шматмоўя) адбываецца больш павольнымі тэмпамі, чым прадугледжвалася раней.

Спецыялізаваныя ведамства ААН

Вядома, што ў ААН маюцца і незалежныя арганізацыі або ўстановы, якія ажыццяўляюць сваю дзейнасць аўтаномна. Да такіх ведамствам ставяцца, напрыклад, ЮНЕСКА, Універсальны Паштовы Саюз і іншыя. Характэрна, што афіцыйнымі мовамі ў гэтых незалежных органах ААН могуць лічыцца іншыя мовы. Так, у універсальным паштовым саюзе ўжываецца толькі французскую мову, ён з'яўляецца адзіным афіцыйным. У ЮНЕСКА жа, насупраць, афіцыйна прызнана дзевяць моў, сярод іх партугальская і італьянскі, а таксама хіндзі. Міжнародны фонд сельскагаспадарчага развіцця мае ўсяго чатыры мовы, выкарыстоўвальных яго членамі на афіцыйным узроўні. Гэта арабская, іспанская, французская і англійская.

Каардынатар па моўных пытаннях

Яшчэ ў 1999 годзе Генеральнай Асамблеяй было праведзена зварот да генеральнага сакратара шляхам прыняцця рэзалюцыі, у якой была просьба аб стварэнні пасады старэйшага чыноўніка Сакратарыята і прызначэнні на яе. На гэта службовая асоба ўскладаліся абавязкі па каардынацыі ўсіх пытанняў, звязаных з шматмоўя.

6 снежня 2000 года першым на гэтую пасаду быў прызначаны Федэрыка Рьеско Чылі. Наступным каардынатарам па шматмоўю стаў Майлз стобой Гаяны, якога прызначылі на пасаду 6 верасня 2001 года.

Шашы Тэрур быў прызначаны на пасаду каардынатара ў 2003 годзе Кофі Ананам. Паралельна з гэтым ён яшчэ быў задзейнічаны як намеснік генеральнага сакратара, які займаецца пытаннямі па камунікацыях і грамадскай інфармацыі.

У цяперашні час на пасады каардынатара па шматмоўю складаецца Кийо Акасака з Японіі. Гэтак жа, як і Шашы Тэрур, ён сумяшчае сваю працу з пасадай начальніка аддзялення грамадскай інфармацыі.

моўныя дні

З 2010 года ў ААН адзначаюцца так званыя моўныя дні, кожны з якіх прызначаны для аднаго з 6 афіцыйных моў ААН. Такая ініцыятыва падтрымана Аддзелам Грамадскай інфармацыі, для таго каб адзначыць лінгвістычнае разнастайнасць арганізацыі, а таксама з мэтай атрымання ведаў і інфармацыі пра важнасць міжкультурнага зносін. Кожны дзень пэўнага мовы звязаны з якім-небудзь значным гістарычным падзеяй, якія адбыліся ў краіне гэтай мовы.

• Арабская - 18 снежня - дата вызначэння арабскай мовы як афіцыйнай мовы ААН.
• Руская - 6 чэрвеня - дата нараджэння А.С. Пушкіна.
• Англійская - 23 красавіка - дата з'яўлення на свет Шэкспіра.
• Іспанскі - 12 кастрычніка - лічыцца ў Іспаніі як «Дзень Калумба».
• Кітайскі - 20 красавіка - у гонар Цан Цзэ.
• Французская - 20 сакавіка - дзень стварэння Інтэрнацыянала.

Паралель з Еўрапейскім Саюзам

Еўрапейскі Саюз - іншая вялікая шматмоўная арганізацыя, якая складаецца з некалькіх краін. У кожнай з гэтых краін, натуральна, сваю мову. Таму ў гэтым саюзе маецца галоўнае правіла аб тым, што ўсе мовы краін-удзельніц з'яўляюцца раўнапраўнымі. Усе дакументацыя і справаводства павінна весціся на гэтых мовах, вырабляцца адпаведныя пераклады. Разам з тым па меры росту Саюза і ўключэння ў яго іншых дзяржаў (паўночных скандынаўскіх і ўсходнееўрапейскіх) гэтыя новыя ўдзельнікі не запатрабавалі ад Еўрапейскага Саюза надання іх мове афіцыйнага статусу, абгрунтоўваючы гэта веданнем якога-небудзь з асноўных моваў. Такімі ў саюзе лічацца англійская, нямецкая, італьянскі, французскі і іспанскі. Сапраўды, такая пазіцыя новых сяброў арганізацыі пацвярджаецца тым, што практычна ўсе дыпламаты маюць добрыя веды па меншай меры ў адным з пералічаных моў. Большасць новых удзельнікаў аддаюць перавагу тлумачыцца на англійскай мове. Акрамя гэтага, варта адзначыць, што ў Еўрапейскім саюзе найбольш заўзятыя прыхільнікі шматмоўя - гэта французы.

Выкарыстанне афіцыйных моў у іншых міжнародных арганізацыях

Астатнія міжнародныя арганізацыі, напрыклад, якія спецыялізуюцца на гандлі, у спорце, а таксама іншыя схіляюцца да выкарыстання менавіта англійскай мовы, але разам з тым адзначаецца частае ўжыванне французскай мовы, у многіх суполках ён з'яўляецца афіцыйным.

Міжнародныя арганізацыі, якія маюць рэгіянальны маштаб, у асноўным ужываюць тую мову, які характэрны для іх этнічнага або рэлігійнага складу. Так, у мусульманскіх арганізацыях выкарыстоўваецца арабскую мову, а ў асноўнай часткі немусульманскай Афрыкі ўжываецца ў якасці афіцыйных моў альбо французскі, альбо англійская (вялікі ўплыў пакінула каланіяльнае мінулае).

Імкненне іншых моў атрымаць статус афіцыйнага ў ААН

У апошні час афіцыйнымі сусветнымі мовамі ААН жадаюць стаць многія іншыя мовы. За гэта права змагаюцца многія краіны. Так, сярод гэтых краін можна вылучыць Турцыю, Партугалію, Румынію і іншых. У 2009 годзе ў якасці новага афіцыйнай мовы быў прапанаваны бенгальская, які займае сёмае месца сярод найбольш гутарковых моў. За гэта выступаў прэм'ер-міністр Бангладэша.

Нягледзячы на тое, што велізарная колькасць людзей размаўляе на мове хіндзі, пажаданне кіраўніцтва Індыі аб станаўленні гэтай мовы ў якасці афіцыйнага прынята не было. Гэта было растлумачана тым, што хіндзі вельмі мала распаўсюджаны па свеце, а практычна ўсе людзі, якія размаўляюць на ім, сканцэнтраваны ў раёне гэтай дзяржавы.

Была прапанова аб выбары ў якасці асноўнага афіцыйнай мовы - эсперанта, які б замяніў усе дзейсныя мовы, тым самым знізіўшы выдаткі па бюджэце арганізацыі, эканомячы на перакладах.