Англамоўныя краіны і зменлівасці іх лёсаў

Ёсць у свеце некалькі краін, дзе галоўным дзяржаўнай мовай з'яўляецца англійская. Гэта адбылося па шэрагу некалькіх прычын: у адных землях зарадзілася само прыслоўе (Вялікабрытанія), у іншых яно было занесена перасяленцамі (ЗША, Канада, Аўстралія, Новая Зеландыя). У іншыя з іх мова трапіў разам з каланізатарамі і застаўся дзяржаўным, паколькі гэтыя дзяржавы да гэтага часу знаходзяцца пад уплывам Вялікабрытаніі ці ЗША (Багамы, Трынідад і Табага, Беліз, Гаяна, Ямайка). Ёсць таксама такія англамоўныя краіны, дзе мясцовае прыслоўе амаль вымерла за гады шматвяковай акупацыі і большасць насельніцтва ўжо не памятаюць, як казалі продкі (Ірландыя).

Тэрыторыі некаторых дзяржаў заселеныя рознымі народнасцямі, прадстаўнікі якіх проста не зразумеюць адзін аднаго без наяўнасці аднаго, агульнай для ўсіх прыслоўі. Таму такія англамоўныя краіны, як Індыя і Сінгапур, зрабілі брытанскую гаворка афіцыйнай нароўні з хіндзі (у Індыі) або тамільскай, малайскай і кітайскай (у Сінгапуры), Але і за межамі вышэйпералічаных дзяржаў мова, які адбываецца з Брытанскіх выспаў, заваёўвае ўсё большую папулярнасць. Пагадзіцеся, у сучасным свеце хоць трохі адукаваны чалавек проста абавязаны валодаць ангельскай.

Можна калі заўгодна здзіўляцца, чаму «ўніверсальны» эсперанта пацярпела фіяска, і маладыя людзі з розных краінаў, марачы зрабіць кар'еру, зубранятаў «інгліш». Магчыма, справа была ў ўмелай палітыцы брытанскай каланізацыі. Тады як Францыя, Бельгія, Галандыя і Германія заваёўвалі краіны ў Афрыцы, але прыток насельніцтва з манаполіі туды быў мінімальным, Брытанія спрабавала засяліць заваяваныя тэрыторыі сваімі перасяленцамі. Англамоўныя краіны амерыканскага кантынента - ЗША і Канада, гэтак жа, як і Аўстраліі і Новай Зеландыі проста выціснулі карэннае насельніцтва на маргінэз - разам з іх прыслоўямі і дыялектамі.

Цікавая сітуацыя склалася з Ірландыяй і Мальтай. Гэтыя англамоўныя краіны Еўропы маюць даволі складаныя мясцовыя гаворкі. Гэльская паступова выцясняцца на «Зялёным востраве», асабліва пасля галадамору, калі большасць носьбітаў яго - сельскія жыхары - памерлі. Зараз Дублін вядзе шматгадовую праграму па адраджэнні роднай гаворкі, але афіцыйна выкарыстоўваецца англійская мова.

Мальтыйская, які ўяўляе сабой складаную сумесь семіцкага, арабскага, правансальская і італьянскага, доўгі час была мовай вуснага зносін, і толькі ў пачатку XIX стагоддзя на ім з'явіліся літаратурныя творы. «Вучонай» прамовай быў да 1800 года італьянскі (калі востравам валодалі рыцары-иоаниты), а пасля гэтай даты, калі Брытанія захапіла ўладу, англійская. У 1920-х гадах жыхары шляхам рэферэндуму вырашалі, якое прыслоўе пакінуць у якасці другога афіцыйнага (пасля мальтыйскага). Выбар адбыўся не на карысць італьянскага, і такім чынам Мальта апынулася прынятай у англамоўныя краіны свету.

Чаму менавіта прыслоўе даволі невялікага выспы - Брытаніі - заваявала планету? Эксперты мяркуюць, што навукова-тэхнічная рэвалюцыя пачаліся з ЗША. Туды, на незасвоеныя зямлі, сцякаліся эмігранты з усяго Старога Свету. Гэта былі людзі прадпрымальныя, не якія баяцца рызыкнуць. Яны былі вынаходлівыя, думалі нестандартна. Еўрапейская бюракратыя і феадальныя перажыткі не звязвалі так рукі новым прадпрымальнікам, як у Еўропе. А паколькі большасць насельніцтва былі выхадцамі з Вялікабрытаніі, якія прынялі разнамасную хвалю эмігрантаў ЗША і Канада захавалі гаворка былой гістарычнай радзімы. Цяпер гэтыя дзве англамоўныя краіны з'яўляюцца лідэрамі высоконаучных тэхналогій.